Zorbalık artı okul eşittir: Zor Okulluk

Ülkemizin geleceği olan nesillerin gelişimlerine katkı sağlarken, zorbalık ile onlara “Zor Okulluk” yaşamı sunmamak adına, genelde gazetecilerin kullandığı “5N 1K” formülü ile zorbalık konusunu anlatacağım ve çözümler sunacağım.

Bilmeyenler için bu formülü açacak olursam;

Tam 5 adet “N” harfiyle başlayan “Ne, Nerede, Ne Zaman, Nasıl ve Niçin?” ile bir adet “K” harfiyle başlayan “Kim?” sorularının cevabını vermek, herhangi bir konuda okuyucu veya dinleyiciye sunulan metin ve anlatımları daha doyurucu kılar.

Bir Sosyolog ve Çocuk Gelişim Uzmanı olarak bu formülden istifade ederek akran zorbalığı ya da okulda zorbalık konusunu birlikte ele alalım ve ilk soru olan “Ne?” ile yani “Zorbalık Nedir, Türleri Nelerdir?” sualine cevap vererek konuya giriş yapalım:

Zorbalık, bir insanın başka bir insana sistematik olarak zarar verme, rahatsız etme veya sindirme eylemleridir. Fiziksel zorbalık, sözel zorbalık, sosyal zorbalık, siber zorbalık olarak çeşitlendirebiliriz.

***

Zorbalık “Nerede” ve “Nasıl" Gerçekleşiyor?

Zorbalığın meydana geldiği yer, müdahale ve önleme stratejilerinin belirlenmesinde kritik öneme sahiptir. Okullardaki zorbalıklar farklı alanlarda ve ortamlarda gerçekleşebilir.

Zorbalığın gerçekleşme biçimi ile kullanılan yöntemler ve dinamikler üzerine odaklanabiliriz.

Gizli Zorbalık, Açık Zorbalık, Gruplarla Zorbalık, Tekil Zorbalık, Teknolojik Zorbalık

Sınıf İçi:

Öğretmen ders anlatırken bir öğrenciye alaycı şekilde seslenmek veya taklit yapmak. Sıraya otururken itmek, kalem veya defter fırlatmak. Grup çalışmalarında bir öğrenciyi dışlamak.

Koridor ve Tuvalet Gibi Ortak Alanlarda:

Bu alanlar genellikle öğretmenlerin gözetiminden uzak olduğu için zorbalık olaylarının yoğunlaştığı yerlerdir. Koridorlarda çelme takmak, duvara sıkıştırmak. Tuvalette veya koridorda arkadaşları arasında alay konusu yapmak. Çantayı çöpe atmak veya lavaboya bırakmak.

Spor ve Oyun Alanlarında:

Oyun ve spor etkinlikleri sırasında güç ve rekabet ön planda olduğundan zorbalık sık görülür. Maç sırasında kasıtlı olarak bir öğrenciye sert müdahalede bulunmak. Bir öğrenciyi takıma almamak. Performansı küçümsemek.

Servis Araçlarında:

Servis araçları, zorbalığın sıkça görüldüğü, genellikle denetimden uzak bir ortamdır. Servis sırasında bir öğrenciyi dar bir köşeye sıkıştırmak ve yer vermemek, bağırarak aşağılamak ve çantasını veya montunu yere atmak.

Kantin veya Yemekhane:

Yemek ve sıra bekleme gibi sosyal durumlar zorbalık için fırsatlar oluşturabilir. Sırada bekleyen bir öğrenciyi zorla arkasına atmak. Yemeğiyle alay etmek veya yiyeceğini almak. Yemek alamayan bir öğrenciyle dalga geçmek. Bir başka öğrencinin parasına zorla sahip olmaya çalışmak.

***

Zorbalık "Ne Zaman" Meydana Geliyor?

Zorbalığın zamanlaması, belirli dönemlerde artış gösterebilir ve bu da sebeplerin anlaşılmasına yardımcı olabilir.

Okul yılı başlangıcı ve sonu, öğle arası veya ders araları, sınav dönemleri, tatiller ve resmi bayramlar.

***

Zorbalık "Neden" Oluyor?

Zorbalığın arkasındaki sebeplerin anlaşılması, önleme ve müdahale stratejilerinin geliştirilmesinde önemlidir.

Özgüven Eksikliği:

Zorbalık yapan bireyin kendi özgüven eksikliği nedeniyle başkalarını aşağılaması.

Aile İçi Sorunlar:

Evde yaşanan çatışmalar veya ilgisizlik zorbalık davranışlarını tetikleyebilir.

Sosyal Baskı:

Arkadaş gruplarının etkisi altında kalma ve kabul görmek için zorbalık yapma.

Öğrenilmiş Davranışlar:

Zorbalığın aile veya çevre tarafından teşvik edilmesi.

Farklılıkları Kabul Etmeme:

Irk, cinsiyet, dil veya diğer farklılıkların kabul edilmemesi.

Duygusal ve Psikolojik Sorunlar:

Depresyon, anksiyete veya diğer psikolojik sorunlar zorbalık davranışlarını tetikleyebilir.

***

Zorbalık Yapan, Zorbalığa Uğrayan, Gözlemciler "Kim veya Kimler"?

Zorbalık süreçlerinde rol alan tüm bireyleri ve bu süreçteki dinamikleri anlamak, etkili müdahaleler için gereklidir.

Zorbalık Yapan Kişi:

Genellikle güç elde etmeye çalışan veya dikkat çekmek isteyen bireylerdir.

Zorbalığa Uğrayan Kişi:

Genellikle güçsüz veya savunmasız olarak algılanan bireylerdir.

Gözlemciler (Tanıklar):

Zorbalığı gören ve buna tepki vermeyen bireylerdir. Bu kişiler zorbalığın devam etmesinde rol oynayabilir.

Otorite Figürleri:

Öğretmenler, okul yöneticileri veya ebeveynler zorbalığı önlemede ve müdahalede kritik bir rol oynar.

Destekleyici Bireyler:

Zorbalığa uğrayan kişiye destek olan arkadaşlar, aile üyeleri veya danışmanlar.

Ara Bulucular:

Okul psikologları, rehber öğretmenler veya dışarıdan getirilen uzmanlar zorbalık vakalarında arabuluculuk yapabilirler.

***

Uygulama ve Çözüm Önerileri

Farkındalık Oluşturma:

Öğrenciler, öğretmenler ve veliler arasında zorbalığın ne olduğu ve etkileri hakkında bilinçlendirme çalışmaları düzenleyebiliriz.

Eğitim Programları:

Zorbalıkla başa çıkma stratejilerini öğreten seminerler ve atölyeler organize edebiliriz. Çocuklar için; atölyeler, etkinlikler düzenleyebilir ve ödevlendirmeler yapa biliriz.

Destek Sistemleri Oluşturma:

Zorbalığa uğrayan öğrencilere psikolojik destek sağlayacak danışmanlık hizmetleri sunabiliriz.

Güçlü İletişim Kanalları:

Öğrencilerin zorbalık vakalarını rahatça bildirebileceği güvenli ve anonim iletişim kanalları oluşturabiliriz.

Otorite Figürlerinin Eğitimi:

Öğretmenler ve okul personelini zorbalık durumlarında nasıl müdahale edecekleri konusunda eğitim verebiliriz.

Pozitif Davranışları Teşvik Etme:

Okulda pozitif davranışları ödüllendiren ve teşvik eden programlar geliştirebiliriz.

Aile ile İş Birliği:

Velilerle düzenli iletişim kurarak evdeki davranışların okulda da desteklenmesini sağlayabiliriz.

Politika ve Kurallar:

Zorbalıkla mücadeleye yönelik net politika ve kurallar belirleyerek tüm okul topluluğuna duyurabiliriz.